امام(ره) در مقاطع مختلف و به مناسبتهای گوناگون درباره انتظار سخن گفته و در ضمن سخنرانیهای گوناگون برداشتهایی که دیگران از انتظار فرج داشته‌اند نقد کرده که به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌شود:

1. درباره دیدگاه کسانی که تکلیف مردم در زمان غیبت را تنها دعا برای تعجیل فرج حضرت حجت می‌‌دانند چنین فرموده است:

«برداشتهایی که از انتظار فرج داشته شده است... بعضی‌ها انتظار فرج را به این می‌دانند که در مسجد، در حسینیه و در منزل بنشینند و دعا کنند و فرج امام زمان(عج) را از خدا بخواهند... اینها البته نهی از منکر هم می‌کردند و امر به معروف هم می‌کردند، لکن همین، دیگر غیر از این کاری ازشان نمی‌آمد و فکر این هم نبودند که یک کاری بکنند»[4]

2. دیدگاه دوم که مطرح است و تفاوت آن با دیدگاه اول این است که در این دیدگاه عمل بوظیفه مطرح است ولی امر بمعروف و نهی از منکر جزء وظایف شمرده نشده‌اند. همانند نظر اول که افزون بوظایف شرعی امر بمعروف را نیز از نظر دور نداشته است، حضرت امام در این باره می‌فرماید:

«یک دسته دیگری بودند که انتظار فرج را می‌گفتند این است که ما کار نداشته باشیم به اینکه در جهان چه می‌گذرد، بر ملت‌ها چه می‌گذرد، بر ملت ما چه می‌گذرد، به این چیزها ما کار نداشته باشیم، ما تکلیف‌های خودمان را عمل می‌کنیم، برای جلوگیری از این امور هم خود حضرت بیایند و کار آن چه در دنیا می‌گذرد یا در مملکت خودمان می‌گذرد نداشته باشیم. اینها هم یک دسته‌ای، مردمی بودند که صالح بودند.»[5]

 منجی در ادیان 

  بشر از آن هنگام كه ابتدایی ترین جوامع را تشكیل داد، همواره در درون خویش آرزومند جامعه ای آرمانی و به تبع آن شخصیتی بوده كه بتواند چنین جامعه ای را تشكیل دهد. این شخص در حقیقت همان منجی موعود است كه در ادیان و فرهنگ های اقوام و ملل مختلف با تلقی ها و نگرش های گوناگون به صورت های متنوعی معرفی شده است. 

 اندیشه تشكیل جامعه ای عاری از ظلم و ستم و تبعیض كه در آن معیارهای عالی معنوی و انسانی یا به عبارتی دموكراسی واقعی حاكم باشد، از دیرباز در ذهن بشر از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار بوده است. از زمانی كه افلاطون در آرای خویش مدینه فاضله را عنوان می كند، تا قرن ها بعد كه این اندیشه به صورت "یوتوپیا" یا شهر آرمانی در آثار نویسندگان و فلاسفه تجلی می نماید، می توان جلوه های گوناگونی از چنین تفكری را بازیافت.

به عبارتی، می توان به جرأت اذعان داشت بشر از آن هنگام كه ابتدایی ترین جوامع را تشكیل داد، همواره در درون خویش آرزومند جامعه ای آرمانی و به تبع آن شخصیتی بوده كه بتواند چنین جامعه ای را تشكیل دهد. این شخص در حقیقت همان منجی موعود است كه در ادیان و فرهنگ های اقوام و ملل مختلف با تلقی ها و نگرش های گوناگون به صورت های متنوعی معرفی شده است. در این نوشتار تلقی های مختلف اندیشه موعود ـ البته به جز آنچه در عقاید اسلامی مطرح است ـ را به اختصار بررسی و تبیین خواهیم كرد.